ازدیادآهن در بدن که به عنوان اضافه بار آهن یا هموکروماتوز نیز شناخته می شود، می تواند مضر باشد و منجر به انواع مشکلات سلامتی شود. اضافه بار آهن زمانی اتفاق می‌افتد که بدن آهن زیادی را جذب و ذخیره می‌کند، که می‌تواند در اندام‌ها و بافت‌ها تجمع کرده و باعث آسیب شود.
آهن در بدن ما برای ساخت هموگلوبین، پروتئینی که در گلبول‌های قرمز خون که اکسیژن را از ریه‌ها به تمام قسمت‌های بدن می‌برد، و میوگلوبین، پروتئینی که اکسیژن را به ماهیچه‌ها می‌رساند، استفاده می‌شود.
بدن شما همچنین برای ساخت برخی هورمون ها به آهن نیاز دارد.
فواید آهن
- آهن باعث بارداری سالم، افزایش انرژی و عملکرد ورزشی بهتر می شود.
- کمبود آهن بیشتر در زنان ورزشکار دیده می شود.
- آهن بیش از حد می تواند خطر ابتلا به سرطان کبد و دیابت را افزایش دهد.
- آهن از طرق حیاتی از جمله سطح انرژی برای سلامتی شما مفید است.
- خواب را باز می گرداند. به همین دلیل، آهن ممکن است در مکمل های خواب وجو داشته باشد.
- تولید گلبول قرمز
- حمل و نقل طبیعی اکسیژن
- خستگی را کاهش می دهد
- به تمرکز کمک می کند
- استقامت را حفظ می کند
- عملکرد ورزشی را تشویق می کند
- استقامت عضلات را بهبود می بخشد
- کبودی را کاهش می دهد
- از سیستم ایمنی حمایت می کند.
بهترین منابع آهن رژیمی
- صدف کنسرو شده
- غلات غنی شده
- لوبیا سفید
آهن
آهن همچنین در تولید هورمون ها، انتقال دهنده های عصبی و DNA نقش دارد.
بدن به طور معمول حاوی حدود 3 تا 4 گرم آهن است که بیشتر آن در هموگلوبین، پروتئین موجود در گلبول های قرمز خون که اکسیژن را حمل می کند، یافت می شود.
آهن همچنین در میوگلوبین، پروتئینی در ماهیچه ها که به ذخیره اکسیژن کمک می کند، و همچنین در آنزیم هایی که در متابولیسم انرژی نقش دارند، یافت می شود.
کمبود آهن می تواند منجر به کم خونی شود که در آن بدن گلبول های قرمز کافی برای انتقال اکسیژن ندارد. علائم کم خونی می تواند شامل خستگی، ضعف، تنگی نفس و رنگ پریدگی پوست باشد. کمبود آهن را می توان با مکمل های آهن یا با افزایش غذاهای غنی از آهن در رژیم غذایی درمان کرد.
با این حال، ازدیادآهن می تواند مضر باشد، زیرا می تواند در بدن انباشته شود و باعث آسیب به اندام هایی مانند کبد و قلب شود. افراد مبتلا به هموکروماتوز ارثی، وضعیتی که در آن بدن آهن بیش از حد از رژیم غذایی جذب می کند، باید مراقب باشند که از دریافت آهن اضافی خودداری کنند.
برخی از علائم رایج ازدیادآهن عبارتند از:
- خستگی و ضعف
- درد مفاصل و آرتریت
- درد و تورم شکم
- از دست دادن میل جنسی یا ناتوانی جنسی
- تیره شدن پوست (به خصوص در مناطقی از بدن که در معرض آفتاب قرار دارند)
- بزرگ شدن کبد یا طحال
- ضربان قلب نامنظم یا نارسایی قلبی
- دیابت
ازدیادآهن می تواند ناشی از شرایط ژنتیکی مانند هموکروماتوز ارثی یا تزریق مکرر خون باشد. همچنین می‌تواند ناشی از مصرف بیش از حد آهن از مکمل‌ها یا رژیم غذایی با غذاهای غنی از آهن باشد.
درمان ازدیادآهن ممکن است شامل اهدای خون منظم (برای کاهش سطح آهن)، داروهایی برای کمک به حذف آهن اضافی، یا در موارد شدید، حذف آهن اضافی از طریق روشی به نام فلبوتومی باشد. اگر علائم اضافه بار آهن را تجربه می کنید یا در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستید، مهم است که با یک متخصص مراقبت های بهداشتی صحبت کنید.
کمبود آهن در بدن:
کمبود آهن در بدن می تواند منجر به وضعیتی به نام کم خونی فقر آهن شود که با کاهش تعداد گلبول های قرمز خون و کاهش توانایی این سلول ها برای حمل اکسیژن به بافت های بدن مشخص می شود. کم خونی فقر آهن می تواند به دلیل دریافت ناکافی آهن، کاهش جذب آهن از رژیم غذایی، یا افزایش از دست دادن آهن از بدن (مانند خونریزی) رخ دهد.
علائم کم خونی فقر آهن ممکن است شامل خستگی، ضعف، تنگی نفس، سرگیجه، رنگ پریدگی پوست و افزایش ضربان قلب باشد. در کودکان، کم خونی فقر آهن می تواند منجر به تاخیر در رشد و مشکلات رفتاری شود.
کمبود آهن می تواند علائم مختلفی ایجاد کند که می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. برخی از علائم رایج کمبود آهن عبارتند از:
خستگی و ضعف:
یکی از شایع ترین علائم کمبود آهن، خستگی و ضعف است. زیرا آهن برای تولید هموگلوبین ضروری است که اکسیژن را به بافت های بدن می رساند. بدون آهن کافی، بدن نمی تواند هموگلوبین کافی تولید کند که می تواند منجر به خستگی و ضعف شود.
رنگ پریدگی پوست:
کمبود آهن می تواند ظاهری رنگ پریده یا “شسته شده” در پوست ایجاد کند. این به این دلیل است که هموگلوبین به خون رنگ قرمز می دهد و بدون آهن کافی، هموگلوبین کمتری برای رنگ کردن خون وجود دارد.
تنگی نفس:
از آنجایی که آهن برای تولید هموگلوبین ضروری است، کمبود آهن می تواند باعث کاهش توانایی خون برای حمل اکسیژن شود. این می تواند منجر به تنگی نفس، به ویژه در هنگام ورزش یا فعالیت بدنی شود.
سردرد:
کمبود آهن می تواند باعث سردرد شود، به ویژه در زنانی که دوره های قاعدگی شدید دارند.
ناخن های شکننده:
کمبود آهن می تواند باعث شکنندگی ناخن هایی شود که بیشتر مستعد شکستن و شکافتن هستند.
سندرم پای بیقرار:
برخی از افراد مبتلا به کمبود آهن ممکن است وضعیتی به نام سندرم پای بی قرار را تجربه کنند که با احساس ناراحتی در پاها مشخص می شود که نشستن یا دراز کشیدن را دشوار می کند.
توجه به این نکته ضروری است که این علائم می تواند ناشی از سایر شرایط پزشکی نیز باشد، بنابراین مهم است که برای تشخیص دقیق با یک متخصص مراقبت های بهداشتی صحبت کنید. اگر مشکوک به کمبود آهن هستید، می‌توان آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح آهن انجام داد.
کم خونی فقر آهن را می توان از طریق آزمایش خون تشخیص داد که سطح هموگلوبین و سایر نشانگرهای وضعیت آهن را اندازه گیری می کند. درمان معمولاً شامل افزایش دریافت آهن از طریق تغییر در رژیم غذایی یا مصرف مکمل با مکمل‌های آهن است. غذاهای سرشار از آهن عبارتند از:
- گوشت قرمز
- مرغ
- ماهی
- لوبیا
- عدس
- اسفناج و غلات غنی شده.
ویتامین C همچنین می تواند جذب آهن از منابع گیاهی را افزایش دهد.
مهم است که قبل از مصرف مکمل های آهن با یک متخصص مراقبت های بهداشتی صحبت کنید، زیرا مصرف بیش از حد آن می تواند مضر باشد و ممکن است باعث ناراحتی دستگاه گوارش، یبوست و سایر عوارض جانبی شود. در برخی موارد، ممکن است برای درمان موثر کم خونی فقر آهن، شرایط پزشکی زمینه ای مورد توجه قرار گیرد.
