مترونیدازول

مترونیدازول یک داروی آنتی بیوتیک است و معمولاً برای درمان عفونت‌های باکتریایی و انگلی تجویز می‌شود. داروی مترونیدازول با مختل کردن فرایندهای متابولیک میکروب‌ها، از جمله سنتز DNA در باکتری‌ها ، رشد باکتری ها و پروتوزوآها، عمل می کند. این دارو به طور معمول برای درمان انواع عفونت‌های باکتریایی و انگلی در بخش‌های مختلف بدن مانند دستگاه گوارش، ادراری، تنفسی و همچنین برخی عفونت‌های پوستی و مغزی به کار می‌رود.

مترونیدازول در فرم های دارویی خوراکی و تزریقی، کرم و ژل موضعی (برای درمان برخی بیماری‌های پوستی) و به‌صورت ژل واژینال (برای عفونت‌های باکتریایی واژن) عرضه می گردد. از آنجایی که مترونیدازول تنها در درمان عفونت‌های ناشی از باکتری و انگل مؤثر است و در برابر عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا تأثیری ندارد؛ لذا استفاده از این دارو حتماً باید تحت نظارت پزشک و طبق تجویز مشخص انجام شود تا از بروز عوارض جانبی پیشگیری کند.

مکانیسم دارویی مترونیدازول

نام عمومی دارو مترونیدازول (  Metronidazol) با فرمول شیمیایی  C6H9N3O3 می باشد که جزو آنتی بیوتیک ها و ضدانگلها بوده و با متوقف کردن رشد انواع باکتری‌ها و انگل‌ها کار می‌کند و تنها روی رشد عفونت‌های باکتریایی و انگلی تاثیر می‌گذارد. در دسته دارویی B  است یعنی مصرف آن باید در سه ماه اول بارداری باید با احتیاط صورت پذیرد.

متابولیسم دارو عمدتا در کبد صورت می گیرد و نیمه عمر آن حدودا 8 ساعت می باشد.این فرآورده 60 تا 80 درصد از طریق ادرار و مقدار کمی از طریق مدفوع دفع می گردد و نهایتا اینکه این دارو حتما باید با تجویز پزشک مصرف گردد.

اشکال دارویی مترونیدازول

مترونیدازول در فرم های دارویی متنوعی جهت استفاده متناسب با نوع عفونت، محل درگیری و وضعیت بیمار تولید شده است. در واقع هر شکل دارویی آن برای یک کاربرد خاص و مشخص طراحی شده است و پزشک با توجه نوع عفونت، سن و شرایط بالینی بیمار تجویز خود را انجام می دهد.

قرص مترونیدازول

از پرکاربردترین اشکال دارویی این محصول، قرص مترونیدازول است که برای اکثر عفونت‌های باکتریایی و انگلی قسمت های مختلف بدن تجویز می گردد. تجویز قرص مترونیدازول معمولاً برای عفونت‌های دستگاه گوارش، واژن، پوست، مفاصل، مغز، قلب و دستگاه تنفسی انجام می شود. با توجه به اینکه احتمال می رود قرص مترونیدازول عوارض جانبی مانند تهوع، طعم فلزی در دهان و مشکلات گوارشی داشته باشد، توصیه می شود که همراه با غذا یا یک لیوان آب مصرف گردد تا عوارض آن به حداقل برسند.

شربت مترونیدازول

شربت مترونیدازول در فرم مایع دارو اکثرا برای کودکان یا افرادی که در بلع قرص مشکل دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد. فرم شربت آن معمولا برای درمان عفونت‌های ناشی از باکتری‌ها و انگل‌ها، به‌ویژه در دستگاه گوارش، کبد و مجاری ادراری کودکان تجویز می گردد و توصیه می گردد مصرف آن در ساعات منظم و در دوزهای تجویزشده صورت پذیرد تا غلظت مؤثر دارو در بدن حفظ شود. تکان دادن فرم دارویی شربت برای هر دارویی الزامیست چرا که دارو باید به خوبی مخلوط شود. همچنین عوارض جانبی این فرم از دارو ممکن است شامل تهوع، اسهال، دل‌درد یا طعم فلزی در دهان در برخی بیماران مشاهده شود.

شیاف واژینال مترونیدازول

شیاف واژینال مترونیدازول یکی از مؤثرترین درمان ها برای عفونت‌های باکتریایی واژن، مانند واژینوز باکتریال (BV) است چرا که دارو مستقیماً در محل عفونت قرار گرفته و به بهبود سریع‌تر بیمار کمک می‌کند. استفاده از قرص یا شیاف واژینال معمولاً در یک دوره درمانی مشخص و طبق تجویز پزشک انجام می‌شود وتوصیه می شود درزمان مناسب و قبل از خواب استفاده شود و در طول دوره درمان باید از برقراری رابطه جنسی خودداری نمایید تا از کاهش اثر درمان، جلوگیری شود. عوارض جانبی احتمالی این دارو شامل سوزش، خارش، خشکی واژن و در برخی موارد ترشحات غیرطبیعی است.

سرم مترونیدازول

فرم دارویی سرم مترونیدازول نوعی آنتی‌بیوتیک و ضد انگل وریدی است که برای بهبود عفونت‌های شدید باکتریایی و انگلی ( مانند عفونت‌های داخل شکمی، التهاب لگن، عفونت‌های خونی (سپتیسمی)، عفونت‌های مغزی و عفونت‌های پس از جراحی ) تجویز می گردد زیرا دارو از طریق تزریق وریدی به‌سرعت وارد جریان خون شده و در محل عفونت سبب جلوگیری از رشد و تکثیر باکتری‌ها و انگل‌ها می گردد.

برای مصرف سرم مترونیدازول دوز و سرعت تزریق آن حتماً باید با تجویز پزشک یا کادر درمان مجرب باشد  تا از عوارضی مانند تهوع، سردرد، سرگیجه و واکنش‌های آلرژیک جلوگیری شود.

طریقه مصرف و دوز مصرفی مترونیدازول

دوز تجویزی مترونیدازول متفاوت است و به نوع عفونت  بستگی دارد  در نتیجه بهتر است که دوز و زمان‌بندی مصرف این دارو توسط پزشک بر اساس شدت بیماری، نوع عفونت و وضعیت سلامت بیمار تجویز گردد.

به طور معمول قرص‌ها و شربت مترونیدازول باید ۲ تا ۳ بار در روز و به یک هفته تا ۱۰ روز مصرف گردند. فرم کپسول هم معمولا ۲ تا ۴ بار در روز و در بازه زمانی  ۱۰ روز، باید مصرف شود. نحوه ی مصرف و نکات مربوط به مصرف در دستورالعمل‌های روی نسخه، به صورت کامل نوشته شده است.

برای تاثیرگذاری بهتر مترونیدازول دارو را در فواصل معین و در زمان مقرر میل کنید و مصرف مترونیدازول را تا زمانی که پزشک تجویز نموده ، ادامه دهید حتی اگر علائم بیماری‌تان ناپدید شوند.

لازم به ذکر است که دوز مصرف مترونیدازول برای کودکان  متفاوت بوده و با توجه به سن، وضعیت بیماری و پاسخگویی بدن آنها معمولا  کمتر از بزرگسالان است.

عوارض مترونیدازول

آگاهی از عوارض داروی مترونیدازول می‌تواند به شما کمک کند تا از بروز مشکلات جدی پیشگیری کنید و در صورت مشاهده این علائم ، اقدام سریع‌تری انجام دهید. در کنار اثرات درمانی و مثبت داروی مترونیدازول ، مهم‌ترین عوارض جانبی آن عبارتند از:

• احساس تهوع و استفراغ مکرر، دل‌درد و اختلالات گوارشی (مانند اسهال یا یبوست)
• احساس طعم ناخوشایند فلز در دهان و حس خشکی و گسی در دهان
• احساس سردرد، سرگیجه و گاهی التهاب اعصاب محیطی
• در موارد نادر تشنج و علائم عصبی (مانند سوزن‌سوزن شدن دست و پا)
• تغییر رنگ ادرار به قهوه‌ای یا قرمز
• واکنش‌های آلرژیک (خارش، تورم صورت، تنگی نفس)
• مشاهده علائم مشکلات کبدی (مانند زردی پوست و چشم‌ها)

** به هیچ عنوان مترونیدازول را بیشتر از دوز مجاز و تجویز شده مصرف ننمایید. چنانچه فردی این دارو را بیش از اندازه مصرف نمود و علائمی مانند بی‌هوش شدن یا مشکل در تنفس را مشاهده نمودید به سرعت با مرکز فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید.

موارد احتیاط مصرف مترونیدازول

• پیش از مصرف داروی مترونیدازول در صورتی که به این دارو یا به سایر آنتی‌بیوتیک‌های مشابه مانند تینیدازول حساسیت دارید موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید:

• داروی مترونیدازول ممکن است موجب گیجی، ناهوشیاری و تاری دید شما بشود. الکل و ماری‌جوانا این حالات را تشدید می‌کند، لذا از رانندگی و فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری دارند تا زمانی که در هوشیاری کامل به سر ببرید اجتناب کنید.
• قبل از هر گونه جراحی همه‌ی داروهایی که مصرف می‌کنید را با پزشک یا دندان‌پزشک خود در میان بگذارید.
• قبل از استفاده از داروی مترونیدازول تمام سوابق پزشکی خود را به اطلاع پزشک یا دکتر داروخانه برسانید؛ از جمله:

• سابقه‌ی ابتلا به بیماری‌های کبدی با سرم مترونیدازول ،بیماری‌های کلیوی، بعضی از اختلالات خونی مانند کمبود سلول‌های خونی وجود دارد.

• این دارو در بیماران مبتلا به صرع یا کسانی که دچار تشنج می‌شوند باید با احتیاط مصرف شود. در صورت مشاهده‌ هرگونه علائم عصبی مانند تشنج، سردرد، تغییرات بینایی، ضعف، بی حسی یا گزگز باید مصرف مترونیدازول را متوقف کنید.
• مصرف داروی مترونیدازول ممکن است روی نتیجه‌ی بعضی از آزمایش‌های پزشکی خاص اثر بگذارد. اطمینان حاصل کنید که همه‌ی کارکنان و پزشک‌های آزمایشگاه در جریان استفاده‌ از داروی مترونیدازول قرار گرفته باشند.

تداخلات دارویی مترونیدازول

• الکل و محصولات حاوی الکل (شربت سرفه، شربت سرماخوردگی و افترشیو)
• محصولات حاوی پروپیلن گلیکول
• محلول لوپیناویر و ریتوناویر
• لیتیوم
• داروهای هورمونی جلوگیری از بارداری از جمله قرص‌ها، پچ‌ها و حلقه‌ها
• داروی دی سولفیرام
• سیپروفلوکساسین

کاربردهای مهم مترونیدازول

1- مترونیدازول و عفونت زنان

یکی از مهم‌ترین کاربردهای مترونیدازول در درمان عفونت‌های دستگاه تناسلی زنان است. از عفونت های باکتریایی واژن ( واژینوز باکتریایی ) گرفته تا انواع عفونت‌های انگلی، همچنین عفونت التهابی لگن و عفونت‌های مقاربتی مانند تریکومونیازیس نیز با این دارو درمان می‌شوند. انواع عفونت‌های تناسلی در زنان، با مصرف یک دوره از این دارو برطرف می‌شوند. البته در برخی موارد برای درمان عفونت دستگاه تناسلی بانوان ممکن است پزشک از قرص یا شیاف های واژینال مترونیدازول استفاده نماید.

همچنین این دارو در مواردی که عفونت باکتریایی واژن ( واژینوز ) یا حتی تریکومونیازیس  سبب ایجاد بوی بد و ترشحات بدبوی واژن می گردد نیز استفاده می گردد. البته لازم به ذکر است که با مصرف یک دوره مترونیدازول و رفع عفونت، بوی بد واژن هم برطرف می‌شود.

2- مترونیدازول و درمان تریکومونیازیس

تریکومونیازیس نوعی عفونت مقاربتی (STI) بسیار رایج  می باشد که البته درمان پذیر است و  با استفاده از قرص مترونیدازول می شود آن را طی یک دوره ی  ۵ تا ۷ روزه درمان می گردد.  همچنین در عفونت های شدید با احتمال انتقال و یا احتمال عفونت مجدد ، شریک جنسی نیز باید همزمان درمان شود.

3- مترونیدازول و پریودی

مترونیدازول داروی هورمونی نبوده ، ارتباط مستقیمی با تنظیم یا شروع قاعدگی نداشته و تأثیری بر هورمون‌های مرتبط با چرخه قاعدگی ندارد. این دارو معمولاً برای درمان عفونت‌های باکتریایی و انگلی در بدن تجویز می‌شود ، اما از آنجا که ممکن است تاخیر در پریودی به دلیل عفونت‌های شدید واژن یا لگن باشد ؛  احتمال می رود که با درمان عفونت با مترونیدازول چرخه قاعدگی به حالت طبیعی بازگردد.

4- مترونیدازول برای کیست تخمدان

در برخی از موارد خاص که احتمال می رود کیست‌های تخمدانی حاصل عفونت‌های باکتریایی یا التهاب لگنی باشند، پزشک مترونیدازول را تجویز می‌نماید. معمولا در این موارد این دارو به صورت ترکیبی با سایر آنتی‌بیوتیک‌ها تجویز می گردد تا عفونت موجود به طور کامل کنترل و از گسترش آن جلوگیری شود. در چنین شرایطی، درمان به موقع با مترونیدازول می‌تواند منجر به بهبود علائم عفونت و کاهش التهاب‌های مرتبط گردد و مانع از تشدید مشکلات مربوط به کیست تخمدان شود.

5- مترونیدازول و عفونت مردان و عفونت در بیضه

یکی از آنتی‌بیوتیک‌های مؤثر در درمان برخی از عفونت‌های مردانه همچون عفونت ناشی از تریکوموناس واژینالیس ، عفونت‌های باکتریایی سیستم تناسلی و ادراری ، مترونیدازول می باشد که طبق دوز تجویزی پزشک، به کنترل و درمان این عفونت کمک و از انتقال آن به شریک جنسی جلوگیری می‌کند. برای اطمینان از اثربخشی درمان و جلوگیری از عوارض احتمالی، توصیه می‌شود همزمان شریک جنسی نیز تحت درمان قرار گیرد.

زیرا معمولا عفونت کیسه بیضه پس از یک عفونت باکتریایی یا یک بیماری مقاربتی ایجاد شده که حاصلی جز درد، التهاب و تورم کیسه بیضه ندارد. برای درمان این مورد نیز، پزشک ترکیبی از آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضدالتهابی مانند مترونیدازول نجویز می نماید که معمولا با مصرف در بازه زمانی ۱۰ روزه درد و تورم کیسه بیضه بهبود می یابد.

6- مترونیدازول و ناراحتی های گوارشی

مترونیدازول در فضای دستگاه گوارش عملکرد پایدار و موثری دارد. لذا این دارو برای عفونت‌های دستگاه گوارش  مانند گاستروانتریت  یا سایر عفونت‌های گوارشی ، همچنین برای درمان عفونت ناشی از هلیکوباکترپیلوری  ، عفونت‌های روده و معده در صورت درد شکم و اسهال ( به‌ویژه برای عفونت‌های ناشی از باکتری‌های بی‌هوازی و انگل‌هایی مانند آمیبیاز ) که می‌توانند علائمی مانند نفخ شکم ، اسهال خونی، درد شکمی و تب ایجاد کنند، تجویز می گردد.

علاوه بر این، این دارو برای پیشگیری یا درمان عفونت‌های ناشی از جراحی‌های روده بزرگ نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

7- مترونیدازول برای بواسیر و شقاق

پس از جراحی بواسیر و جراحی شقاق مقعد ، مترونیدازول به شکل قرص، شیاف یا کرم یکی از داروهای پر کاربرد برای کنترل و پیشگیری از عفونت‌های باکتریایی است. این دارو نه‌تنها به کاهش التهاب کمک می‌کند، بلکه از عفونت‌های احتمالی در ناحیه جراحی جلوگیری می‌کند و بهبود زخم‌ها را تسریع می‌بخشد. مصرف مترونیدازول باید طبق تجویز پزشک و در دوزهای مشخص صورت گیرد.

سخن پایانی

مترونیدازول یک داروی آنتی‌بیوتیک برای باکتری‌های بی‌هوازی و یک ضد انگل است. مترونیدازول با تداخل در DNA میکروارگانیسم‌ میکروب ها عمل کرده و در نتیجه رشد آنها را مهار خواهد کرد و در نهایت منجر به مرگ آنها خواهد شد.

از این دارو به‌تنهایی یا در کنار سایر آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان بیماریهای واژینوز باکتریایی ، تریکومونیازیس ، عفونت مقاربتی ، بیماری التهابی لگن، التهاب درون‌شامه قلب ، عفونت‌های پوستی،عفونت روده و معده ،  روزاسه و عفونت‌های دهان، از جمله لثه‌های عفونی و آبسه‌های دندانی استفاده می‌شود. این دارو همچنین برای درمان بیماری‌هایی مانند و بیماری التهابی لگن نیز کاربرد دارد.

پرسش های متداول

آیا مصرف مترونیدازول با سقط جنین مرتبط است؟

مصرف مترونیدازول در دوران بارداری معمولاً با احتیاط و در سه‌ماهه اول بارداری باید با دقت بیشتری انجام شود، زیرا در این دوره، جنین در حال شکل‌گیری است. از آنجایی که این دارو جهت درمان عفونت‌های خاص در زنان باردار تجویز می‌شود، ممکن است فواید آن بر خطرات احتمالی ترجیح داده شود. با این حال، شواهد علمی نشان می‌دهد که مصرف مترونیدازول به تنهایی به طور مستقیم باعث سقط جنین نمی‌شود.

آیا ممکن است لکه بینی به دلیل مصرف مترونیدازول باشد؟

لکه بینی معمولا جزو عوارض این دارو محسوب نمی شود اما احتمال می رود که همزمان با مصرف مترونیدازول برای درمان واژینوز باکتریال یا عفونت‌های میکس واژن، لکه بینی هم مشاهده شود که ربطی به مصرف دارو ندارد.

آیا مصرف مترونیدازول برای قلب ضرر دارد؟

چنانچه دوره مصرف مترونیدازول طولانی شود، احتمال دارد سبب ایجاد برخی آریتمی‌های قلبی در کنار سایر عوارض تهدیدکننده زندگی گردد. (  از عوارض مصرف همزمان مترونیدازول با داروهای دیگر ، بیماری های قلبی است .) لذا حتما زمان مصرف هر دارویی، تداخلات دارویی آنها را مطالعه کنید.