داروهای مسکن
داروهای مسکن جهت بهبود و تسکین انواع درد استفاده می‌گردد. داروهای مسکن در انواع مختلف وجود دارند . بسته به شدت درد غالب ، برای دردهای مختلف از مسکن‌های متفاوتی استفاده می‌شود. کاربرد مسکن‌ها در تسکین دردهای ناشی از التهاب مفصل، جراحی، آسیب‌دیدگی، دندان درد، سردرد، دردهای قاعدگی، سوزش عضلات و … می باشد. مصرف مسکن‌ها بسیار گسترده است اما مصرف زیاد این داروها نه تنها توصیه نمی شود بلکه خطرناک نیز می باشد. داروهای مسکن را حتما با نجویز پزشک مصرف نمایید زیرا پزشک نسبت به میزان درد بیمار، مسکن مناسب را برای او تجویز می‌کند.
انواع داروهای مسکن
داروهای مسکن در سه گروه اصلی وجود دارند :
- داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی (NSAIDS)
- پاراستامول
- مخدرها
داوهای غیراستروئیدی مانند استامینوفن یا داروهای ضدالتهاب مانند بروفن و نوروفن معمولا برای درمان دردهای متوسط استفاده می شوند. مسکن‌های استروئیدی (مشتق تریاک) مثل کدئین فسفات، ترامادول، مورفین و فنتانیل برای دردهای متوسط یا شدید کاربرد دارند.
همچنین دسته بندی دیگر مسکن ها به شکل زیر است :
- مسکن‌ها با تسکین درد سریع ولی مدت ماندگاری کوتاه
- مسکن‌ها با تسکین درد آهسته ولی مدت اثر طولانی.
مسکن‌های غیراستروئیدی
مسکن های غیر استروئیدی مانند استامینوفن و داروهای ضدالتهاب مناسب برای تسکین دردهای خفیف می باشند.
استامینوفن جزو داروهای بدون نسخه است . عوارض جانبی آن معمولا اندک است . با این حال بهتر است در مصرف آن افراط نکنید زیرا مقادیر بالای آن به کبد آسیب می زند . استامینوفن برای بهبود التهاب موثر نمی باشد.
داروهای ضدالتهاب مثل ایبوپروفن که در کاهش التهابات و ورم موثر می باشند. مناسب جهت درمان درد در نواحی پوست، عضلات و استخوان. این دارو نیز جزو داروهای بدون نسخه است و با نام‌های تجاری مختلفی مانند بروفن و نوروفن در داروخانه ها یافت می شود. اقسام دیگر داروهای ضدالتهاب جهت مصرف نیاز به نسخهٔ پزشک دارند.
درست است که این نوع از مسکن ها نیاز به تجویز پزشک ندارند ولی بهتر است آنها را بدون مشورت پزشک مصرف ننمایید. زیرا ممکن است این داروها مناسب بیماری شما نباشند و یا با دیگر داروهای مصرفی شما تداخل داشته باشند.
از عوارض داروهای ضدالتهاب می‌توان به سوء‌هاضمه و تحریک پوشش معده اشاره نمود. لذا بهتر است بعد از غذا مصرف شوند. همچنین در صورت داشتن سابقهٔ علائم زخم معده امکان دارد که پزشک از شما بخواهد هرگز از داروهای ضدالتهاب استفاده ننمایید.
مسکن‌های استروئیدی مناسب برای دردهای خفیف و متوسط
مسکن های استروئیدی که بیشتر برای دردهای خفیف و متوسط مناسب هستند عبارتند از:
- دی‌هیدروکدئین؛
- کدئین فسفات؛
- ترامادول.
البته این مواد بیشتر با استامینوفن در یک قرص ترکیب می‌شوند. مثل استامینوفن کدئین که از ترکیب استامینوفن و کدئین ایجاد می‌شود. این مسکن ها معمولا با تجویز پزشک در داروخانه ها به فروش می رسند و بهتر است فقط طبق دستور مصرف گردند.
مسکن‌های استروئیدی مناسب برای دردهای متوسط و شدید
این دسته از داروهای مسکن برای دردهای متوسط و شدید مناسب هستند ( مانند مورفین، فنتانیل و اُکسی‌کُدون ).
وظیفه تشخسص موثرترین مقدار از این داروها برای درد بیمار بر عهده پزشک است . زیرا ممکن است دو نفر با یک سرطان مشابه مقادیر متفاوتی از این داروها را نیاز داشته باشند.
این نوع از مسکن‌ها معمولا عوارض جانبی دارند. بهتر است درصورت بروز هر گونه عوارض جانبی، پزشک را مطلع نمایید.
- مورفین : که معمولا به شکل‌های قرص ، شربت ، آمپول ، شیاف ( با اثرگذاری سریع ) و گرانول و کپسول ( با اثرگذاری طولانی تر ) در بازار یافت می گردد.
- فنتانیل : که به روش‌های مختلفی مانند چسب جذبی فنتانیل ( به صورت گچ های ضدآب ) ، فنتانیل باکال، قرص زیرزبانی و محلول بینی قابل‌مصرف است.
- اُکسی‌کودون : که به شکل کپسول و مایع خوراکی با اثر سریع بر دردها ، قرص‌ها با اثر طولانی و‌شکل تزریقی نیز مصرف می گردد.
- بوپرنورفین : موجود به صورت برچسب جذبی پوست و قرص زیرزبانی.
- دی‌استیل مورفین (هروئین) : موجود فقط به صورت تزریقی و تجویز در صورتی که بیمار قادر به مصرف مسکن از طریق خوراکی نباشد.
- تاپنتادول : که به شکل‌های قرص‌ها و شربت با اثر سریع؛ قرص با اثر طولانی موجود است .
- هیدرومورفون : شکل‌های موجود عبارتند از : کپسول با اثر سریع و اثر طولانی.
- متادون : که به شکل قرص؛ شربت و تزریقی موجود است. متادون فقط باید تحت نظر متخصص مصرف گردد.
- آلفنتانیل : مسکنی قوی و تزریقی که معمولا برای کسانی تجویز می‌شود که کلیه‌شان به‌خوبی کار نمی‌کند.
نحوه اثرگذاری داروهای مسکن
اثر گذاری مسکن‌های مختلف به شکل های متفاوتی می باشد. استروئیدها به سیگنال درد توسط دستگاه عصبی واکنش نشان داده و سبب کاهش آن می گردند.
استامینوفن در واقع روشی که بدن درد را حس می‌کند، را تغییر می دهد. همچنین داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی می‌توانند درد و ورم را با مسدودکردن پروستاگلاندین (مواد شیمیایی‌ای که در بدن خاصیتی مانند هورمون‌ها دارند) کاهش دهند.
عوارض جانبی مسکن ها
داروهای مسکن نیز همانند بسیاری از داروها عوارضی از خود بر جای می‌گذارند. که عبارتند از :
یبوست ، حالت تهوع ، خواب‌آلودگی ، احساس خستگی ، خشکی دهان و در مواقع نادر : گیجی؛ فراموشی؛ کابوس‌های شبانه و توهم؛ کاهش فشار خون؛ تنفس آرام و عمیق؛ سرگیجه و بیهوشی.
لازم به ذکر است که بروز هرکدام از این موارد در افراد مختلف متفاوت است . در صورتی که به هر یک از علام دچار شدید حنما پزشک و یا داروساز خود را مطلع سازید.
نکاتی مربوط به داروهای مسکن
- حنما پزشکتان را در جریان تمام بیماری‌ها و مشکلات‌تان بگذارید تا اطلاعات ایشان نسبت به مسکن تجویزی کامل باشد.
- مصرف آسپرین برای کودکان ممنوع است. زیرا ریسک بروز مشکلی به‌نام نشانگان ری برای آنها وجود دارد.
- با مصرف زیاد مقادیر استامینوفن ریسک آسیب به کبد بالا می رود. مصرف روزانه بیش از سه گرم استامینوفن توصیه نمی گردد.
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی عوارضی چون خونریزی معده، حمله قلبیو سکته مغزی را به همراه دارند.
- مصرف درازمدت استروئیدها خطر وابستگی یا حتی اعتیاد به این داروها را به دنبال دارد.
- هنگام مصرف انواع داروهای مسکن از انجام رانندگی و فعالیت‌هایی که به هوشیاری نیاز دارند، خودداری بکنید.
- از مصرف مسکن ها بیش‌ازمقدار توصیه‌شده خودداری بکنید.
- چنانچه مشکوک به بیش‌مصرفی (اُوردوز) نسبت به دارویی بودید، بلافاصله با فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید.
- نوشیدنی‌های الکلی امکان تشدید عوارض جانبی برخی مسکن‌ها (مخصوصا مسکن‌های محتوی استامینوفن) را دارا می باشند.
- درصورت بارداری یا شیردهی ، قبل از مصرف مسکن‌ها پزشک را در جریان بگذارید.
