عوارض قرص اورژانسی؛ بررسی کامل اثرات و نکات

قرص اورژانسی یکی از رایج‌ترین روش‌های جلوگیری از بارداری پس از رابطه محافظت‌نشده است. این قرص‌ها معمولاً زمانی استفاده می‌شوند که از روش‌های پیشگیری معمول استفاده نشده باشد؛ یا احتمال شکست روش‌هایی مانند پاره شدن کاندوم وجود داشته باشد. اگرچه قرص اورژانسی در کاهش احتمال بارداری بسیار مؤثر است، اما مصرف آن ممکن است با عوارض مختلفی همراه باشد. آگاهی از این عوارض به افراد کمک می‌کند تصمیمی هوشمندانه و ایمن‌ بگیرند.

در این مقاله از داروسازم به صورت کاملاً تخصصی و جامع درباره همه ی این موارد مربوط به عوارض قرص اورژانسی صحبت می‌کنیم:

نحوه عملکرد و اثرگذاری قرص اورژانسی در بدن

قرص‌های اورژانسی معمولاً در دو نوع اصلی وجود دارند:

۱. لوونورژسترول (LNG) مانند: Postinor – HD

این نوع رایج‌ترین و در دسترس‌ترین فرم قرص اورژانسی است.

عملکرد آن:

• به‌تعویق انداختن تخمک‌گذاری
• تغییر مخاط دهانه رحم برای جلوگیری از عبور اسپرم
• جلوگیری از لقاح

۲. اولی‌پریستال استات (EllaOne و مشابه‌ها)

قدرت بیشتری دارد و تأثیر آن حتی تا نزدیک تخمک‌گذاری هم باقی می‌ماند.

عملکرد آن:

• مهار مستقیم تخمک‌گذاری حتی در نزدیکی زمان آزاد شدن تخمک
• جلوگیری از اتصال احتمالی تخمک بارور شده به دیواره رحم

قرص اورژانسی باعث سقط نمی‌شود

این نکته بسیار مهم است: قرص اورژانسی اگر بارداری اتفاق افتاده باشد، دیگر اثری ندارد و باعث سقط جنین نمی‌شود.

عملکرد قرص قبل از بارداری است، نه بعد از آن

قرص‌های اورژانسی فقط در مرحله قبل از باروری اثر می‌گذارند. یعنی:

• تخمک‌گذاری را به تأخیر می‌اندازند

• یا از لقاح جلوگیری می‌کنند

وقتی لقاح انجام شده باشد یا تخمک بارورشده در رحم لانه‌گزینی کرده باشد، این قرص‌ها هیچ اثری ندارند.

اگر فردی بدون آگاهی باردار باشد و قرص را مصرف کند چه می‌شود؟

• هیچ شواهدی وجود ندارد که قرص اورژانسی باعث آسیب به جنین شود.

• باعث سقط یا نقص مادرزادی نمی‌شود.

• توصیه پزشکی: در صورت بارداری فعلی، مصرف را ادامه ندهید چون بی‌اثر است.

تفاوت قرص اورژانسی و داروهای سقط جنین

تفاوت دیگری که باید ذکر نمود این است که هر دو نوع این قرص ها از برندهای مختلف شرکت های دارویی در داروخانه آنلاین داروسازم موجود می باشد ، اما بر خلاف دسترسی آسان به قرص های اورژانسی در داروخانه ها ، به دلیل مشکلات قانونی قرص های مخصوص سقط جنین بدون نسخه و مجوز پزشک متخصص عرضه نمی گردد.

عوارض انواع مختلف قرص اورژانسی

هر نوع قرص با توجه به ترکیب هورمونی می‌تواند عوارض خاصی ایجاد کند. شایع‌ترین عوارض قرص اورژانسی عبارتند از:

۱. عوارض قرص‌ اورژانسی لوونورژسترول

• تهوع و استفراغ
• سردرد
• سرگیجه
• حساسیت پستان
• لکه‌بینی
• تأخیر یا جلو افتادن پریود
• خستگی
• دل‌درد و گرفتگی شکم

به دلیل دوز بالای هورمون پروژسترون، این قرص ممکن است چرخه قاعدگی را چند روز تا حتی دو هفته جابه‌جا کند.

2. عوارض قرص‌ اورژانسی اولی‌پریستال

• حساسیت سینه‌ها
• تأخیر بیشتر در پریود
• تغییرات خلقی
• اضافه‌وزن خفیف
• تهوع
• درد شکمی

قدرت این قرص‌ها بیشتر است، بنابراین عوارض قرص اورژانسی اولی پریستال نیز ممکن است شدت بیشتری داشته باشد.

3. عوارض قرص‌های ترکیبی (HD)

این قرص‌ها معمولاً حاوی مقدار بالایی از استروژن و پروژسترون هستند.

عوارض قرص اورژانسی ترکیبی معمولاً :

• تهوع شدید
• میگرن
• افزایش فشار خون
• بی‌نظمی قاعدگی شدید
• احساس گرگرفتگی

عوارض قرص اورژانسی بر پریود

تغییر در زمان و شکل پریود یکی از شایع‌ترین عوارض این قرص‌هاست.

مهم‌ترین تغییرات قاعدگی پس از قرص اورژانسی عبارتند از :

✔ تأخیر پریود (۳ تا ۱۰ روز)
✔ جلو افتادن پریود (۲ تا ۵ روز)
✔ لکه‌بینی یا خونریزی بین دوره‌ای
✔ افزایش یا کاهش شدت خونریزی
✔ دردهای شدیدتر در روزهای اول پریود

این تغییرات معمولاً خطرناک نیستند و طی یک تا دو سیکل قاعدگی برطرف می‌شوند.

عوارض قرص اورژانسی بر رحم

قرص اورژانسی حاوی هورمون‌های قوی است و می‌تواند اثراتی بر رحم داشته باشد، عوارض قرص اورژانسی برای رحم معمولا به شکل زیر ظاهر می شوند :

• تغییر موقت در ضخامت آندومتر (دیواره رحم)
• ایجاد لکه‌بینی به دلیل ریزش نامنظم آندومتر
• انقباضات رحم همراه با دل‌درد
• احساس پری یا ورم شکم

در اغلب موارد، این عوارض موقت‌اند و به سلامت رحم آسیب دائمی وارد نمی‌کنند.
اما مصرف بیش از ۲ بار در ماه یا چند بار در سال می‌تواند چرخه هورمونی را کاملاً به هم بریزد.

عوارض قرص اورژانسی برای دختر باکره

برای دختران باکره، از نظر پزشکی مصرف این قرص هیچ آسیبی به پرده بکارت نمی‌زند.
اما عوارض قرص اورژانسی برای دختران به صورت هورمونی می‌تواند شدیدتر باشد:

• بی‌نظمی پریود
• لکه‌بینی طولانی
• درد تخمدان‌ها
• اختلالات خلقی
• ورم و درد سینه‌ها
• جلو یا عقب افتادن پریود حتی تا ۲ هفته

تنها نکته مهم این است که مصرف بیش از حد، چرخه هورمونی افراد کم‌تجربه را به‌هم می‌ریزد.

عوارض قرص‌های اورژانسی برای مردان

به طور کلی قرص اورژانسی برای بدن مردان ساخته نشده و مصرف آن:

• هیچ کاربردی برای جلوگیری از بارداری ندارد.
• هیچ اثر مثبت یا درمانی ایجاد نمی‌کند.

اما اگر مردی به اشتباه این قرص را بخورد، ممکن است تجربه عوارض قرص اورژانسی را نیز داشته باشد:

• تهوع
• سردرد
• سرگیجه
• خواب‌آلودگی
• نوسانات خلقی
• ناراحتی گوارشی

به دلیل تفاوت هورمونی، مصرف مکرر آن برای مردان توصیه نمی‌شود.

عوارض قرص اورژانسی تا چند روز ادامه دارد؟

معمولاً:

• عوارض خفیف ۲۴ تا ۷۲ ساعت
• لکه‌بینی ۲ تا ۵ روز
• به‌هم‌ریختگی پریود تا یک سیکل کامل

در برخی افراد حساس، عوارض قرص اورژانسی مانند سردرد یا حساسیت سینه تا یک هفته ادامه دارد.

عوارض قرص اورژانسی از کی آغاز می‌شود؟

بسته به نوع قرص، معمولاً:

• ۱ تا ۳ ساعت بعد از مصرف → تهوع و سرگیجه
• ۶ تا ۱۲ ساعت بعد → دل‌درد، خستگی
• ۲ تا ۵ روز بعد → لکه‌بینی
• تا زمان پریود → تغییرات چرخه

بدترین عوارض قرص اورژانسی با تداخل دارویی

مصرف هم‌زمان قرص اورژانسی با بعضی داروها می‌تواند:

• اثر قرص را کاهش دهد
• عوارض را شدیدتر کند

داروهای ایجادکننده تداخل:

• داروهای ضدتشنج (کاربامازپین، فنی‌توئین)
• آنتی‌بیوتیک‌های قوی (ریفامپین)
• ضد قارچ‌ها (کتوکونازول)
• داروهای HIV
• داروهای هورمونی خاص
• داروهای ضدافسردگی
• مکمل‌های گیاهی مانند گیاه مخمر سنت‌جان

بدترین عوارض قرص اورژانسی ناشی از تداخل:

• خونریزی شدید و طولانی
• تهوع شدید و استفراغ کنترل‌نشده
• اختلال جدی در پریود
• کاهش اثر قرص و احتمال بارداری ناخواسته

چگونه عوارض قرص اورژانسی را از بین ببریم؟

برای کاهش شدت عوارض، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:

✔ تهوع

• مصرف قرص همراه غذا
• استفاده از زنجبیل
• نوشیدن آب به مقدار کافی

✔ دل‌درد

• کمپرس گرم
• استراحت بیشتر
• مصرف مسکن‌های ساده در صورت لزوم

✔ سردرد و سرگیجه

• نوشیدن آب
• خواب کافی
• کاهش مصرف کافئین

✔ تأخیر پریود

• استرس نداشته باشید
• حداقل ۱۰ روز صبر کنید

✔ لکه‌بینی

• معمولاً نیازی به درمان ندارد

اگر عوارض قرص اورژانسی بیش از ۷۵ ساعت طول بکشد یا خونریزی شدید باشد، باید به پزشک مراجعه شود.

آیا مصرف مداوم قرص اورژانسی باعث عوارض جانبی جدی می‌شود؟

بله. مصرف مکرر (بیش از ۲ بار در ماه یا ۳–۴ بار در سال) می‌تواند:

• قاعدگی را کاملاً بی‌نظم کند
• موجب کیست‌های موقت تخمدانی شود
• سردردهای مزمن ایجاد کند
• باعث خونریزی شدید یا طولانی شود
• احتمال بارداری خارج رحمی را بیشتر کند (نادر ولی ممکن)

این قرص‌ها جایگزین روش‌های پیشگیری دائمی نیستند.

در چه صورت قرص اورژانسی اثر نمی‌کند؟

قرص در موارد زیر ممکن است بی‌اثر شود:

• مصرف دیرتر از ۷۲ ساعت برای لوونورژسترول
• مصرف دیرتر از ۱۲۰ ساعت برای اولی‌پریستال
• استفراغ سریع پس از مصرف
• تداخل دارویی
• چاقی شدید (BMI بالای ۳۰)
• مصرف در زمان بسیار نزدیک به تخمک‌گذاری
• استفاده نادرست (کم یا زیاد خوردن قرص)

جایگزین قرص اورژانسی چیست؟

برای پیشگیری مطمئن‌تر و عوارض کمتر، جایگزین‌های زیر بهترین گزینه‌اند:

✔ IUD مسی (تا ۵ روز پس از رابطه)

بیشترین اثربخشی و بدون عوارض هورمونی.

✔ کاندوم

در دسترس، کم‌عارضه و محافظت‌کننده از بیماری‌ها.

✔ روش فاصله‌گذاری و اپلیکیشن‌های ردیاب تخمک‌گذاری

در افراد با چرخه منظم مفید است.

✔ قرص‌های جلوگیری روزانه

عوارض کمتر نسبت به دوز بالای قرص اورژانسی.

سخن پایانی

قرص اورژانسی یکی از مؤثرترین روش‌های جلوگیری از بارداری پس از رابطه محافظت‌نشده است، اما نباید به عنوان یک روش دائمی استفاده شود. این قرص‌ها می‌توانند باعث تغییرات هورمونی، بی‌نظمی قاعدگی، دردهای شکمی و اختلال در خلق شوند. مصرف صحیح، آگاهی از عوارض و انتخاب جایگزین‌های ایمن‌تر می‌تواند سلامت فرد را حفظ کند و برای پیشگیری از بارداری تصمیم‌گیری مطمئن‌تری ایجاد کند.

سوالات متداول

آیا قرص اورژانسی باعث ناباروری می‌شود؟

خیر. مصرف گه‌گاهی هیچ تأثیر دائمی بر باروری ندارد.

۲. آیا بعد از مصرف قرص اورژانسی باید پریود شوم؟

معمولاً طی ۱۰ روز پریود می‌شوید، اما ممکن است تا دو هفته جابه‌جا شود.

۳. اگر بعد از مصرف قرص پریود نشدم چه کار کنم؟

اگر بیش از ۱۰ روز تأخیر داشتید، تست بارداری بدهید.

۴. آیا می‌توان چند بار پشت‌سرهم قرص اورژانسی خورد؟

خیر، باعث بی‌نظمی شدید هورمونی می‌شود.

۵. آیا قرص اورژانسی برای دختران باکره خطرناک است؟

خیر، اما عوارض هورمونی آن ممکن است شدیدتر باشد.

۶. آیا مصرف قرص اورژانسی در دوران شیردهی مجاز است؟

نوع لوونورژسترول ایمن‌تر است. اولی‌پریستال ممکن است نیاز به وقفه در شیردهی داشته باشد.