آفت دهان ، علل و راه درمان آن (Aphthous stomatitis)

آفت دهان و زبان چیست ؟

آفت دهان و زبان ( Aphthous stomatitis )  نوعی زخم دهانی است که ممکن است در نواحی مختلف دهان به وجود آید. زخم روی زبان، آفت داخل لب، آفت داخل لپ، آفت زیر زبان و … از مناطق مختلف ظهور آفت در دهان هستند. آفت ها ممکن است عمیق یا سطحی و یا به رنگ های مختلفی باشند که در بافت نرم دهان ایجاد میشوند. آفت دهان معمولا زخمی گرد یا بیضی شکل سفید یا زرد رنگ است که دور تا دور آن قرمز شده باشد. مسری نیست و جای آن روی محل ایجاد شده باقی نمیماند.

درد آفت معمولاً پس از چند روز کمتر می‌شود و زخم بدون هیچ درمان خاصی در مدت یک تا دو هفته بهبود می‌یابد.

انواع آفت دهان

به طور کلی آفت دهان به سه دسته تقسیم بندی می شود:

آفت های دهانی کوچک ( Minor)

آفت دهان کوچک شایع‌ترین نوع آفت است . زخم کوچک دایره‌ای یا بیضی شکلی است که بدون باقی گذاشتن جای زخم ظرف یک تا دو هفته بهبود می‌یابد. زخم ها معمولا داخل گونه، روی لب، زبان و لثه و در موارد نادر در سقف دهان ایجاد می‌شود. تقریبا قطر آنها کمتر از یک سانتی‌متر است و گاهی به صورت گروهی یا خوشه‌ای دیده می‌شود. هر بار چهار تا شش آفت به صورت همزمان ایجاد می‌شود. این نوع از آفت تقریبا 80 درصد شیوع دارد.

آفت های دهانی بزرگ ( Major )

آفت دهان بزرگ ، بزرگ‌تر است و شکل ظاهری عمیق تری دارد. لبه‌های نامنظم دارد و بهبود آن بیش از 6 هفته طول می‌کشد. بسیار بزرگ‌تر از نوع جزئی کوچک هستند (قطر بیش از یک سانتی‌متر). این نوع از آفت جای زخم بلندمدتی را باقی می‌گذارد و معمولا التیام آن زمان بیشتری می‌برد. هر گونه آفتی که بیشتر از سه هفته در دهان باقی بماند باید توسط دندانپزشک معاینه شود. آفت‌های بزرگ معمولاً نزدیک لوزه‌ها دیده می‌شود و بیمار متحمل درد زیاد، به ویژه هنگام بلع می‌شود. هر بار معمولاً فقط یک آفت بزرگ ایجاد می‌شود. این نوع از آفت تقریبا 10 درصد شیوع دارد.

آفت های تبخالی ( Herpetiform )

آفت دهان تبخالی به اندازه نوک سوزن است .  معمولا به شکل ریز و دسته ای و عموماً در بین بزرگسالان دیده می‌شود. زخم‌های کوچک اغلب در زخم‌های بزرگ‌تر شکل می‌گیرند.زخم‌های منحصر به فردی هستند که قطرشان کمتر از چند میلی‌متر است. این نوع زخم دهانی لبه‌های نامنظم دارد و غالباً بدون باقی گذاشتن جای زخم پس از یک تا دو هفته بهبود می‌یابد. این نوع از آفت معمولا 10 درصد شیوع دارد.

دلایل ایجاد آفت

آفت دهان در هر فرد نسبت به دیگری به نوعی متفاوت و متغیر ظهور می کند. درواقع ظهور آن در هر فرد به سیستم دفاعی بدنی شخص بستگی دارد. اما به طور کلی به وجود آمدن آفت دهان به دلیل ضعیف بودن سیستم ایمنی بدن است. مدت زمان بهبود آن معمولا بین دو هفته است اما بهتر است برای تشخیص و پیدا کردن بهترین راه درمان به متخصص بیماری های دهانی مراجعه کنید.

علائم آفت دهان

آفت دهان می تواند با علائم زیر ظاهر گردد:

* زخم دردناک داخل دهان، روی زبان، نرمکام یا داخل گونه‌ها

* زخم گرد، سفید یا خاکستری رنگ با کناره یا لبه قرمز

 آفت‌های شدید دهان با علائم زیر همراه است:

* تب

* تنبلی جسمی

* متورم شدن غدد لنفاوی

* نشانه‌های استوماتیت آفتی عودکننده

استوماتیت (ورم) آفتی عود کننده عارضه شایعی است که به ایجاد مکرر آفت در کودکان و جوانانی گفته می‌شود که از سلامت عمومی مناسبی برخوردار هستند. دلیل این ناراحتی مشخص نیست، اما عفونی نیست و به نظر نمی‌رسد ارثی باشد.

آیا آفت نگران کننده است ؟

اکثر آفت‌های زبان و دهان به خودی خود از بین می‌رود. اما اگر پس از سه هفته بهبود نیافت باید به دندانپزشک مراجعه نمود. دندانپزشک دهان را معاینه می‌کند تا مطمئن شود که به جز وجود آفت مشکل جدی دیگری مانند سرطان دهان وجود ندارد. در صورت عودکننده بودن نیز باید به متخصص مراجعه نمود تا دلیل اصلی بروز این ناراحتی مشخص شود.

درمان

اکثر موارد آفت دهان نیازی به درمان ندارد؛ با این حال در صورت مواجهه مکرر با آفت یا تحمل درد شدید درمان‌هایی جهت کاهش درد و تسریع بهبود ارائه می‌شود که متداول‌ترین آن‌ها عبارت است از:

_ استفاده از دهانشویه آب نمک گرم یا جوش شیرین

_ قرار دادن شیر منیزیم روی آفت دهان

_ پوشاندن آفت با خمیر جوش‌شیرین

_ مصرف فراورده‌های غیرتجویزی بنزوکائین (داروی بی‌حسی موضعی) مانند اوراژل یا انبسول

_ گذاشتن یخ روی زخم

استفاده از دهانشویه و خمیردندان فاقد سدیم لوریل سولفات

_ استفاده از دهانشویه حاوی استروئید به منظور کاهش درد و ورم

_ استفاده از خمیرهای موضعی

_ استفاده از قطره های موضعی

_ قرار دادن چای کیسه‌ای مرطوب روی آفت

_ مصرف مکمل‌های تغذیه‌ای مانند فولیک اسید، ویتامین B6، ویتامین B12 ، روی،  ویتامین C و لیزین

_ امتحان کردن درمان‌های خانگی مانند چای بابونه، اکیناسه (سرخارگل)، مریم گلی ، صمغ مرمکی و شیرین بیان

_ استفاده از آب هویج، آب کرفس و یا سالادهایی حاوی پیاز خام

نکته:

قبل از استفاده از هرگونه داروی خانگی، با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید زیرا بسیاری از این روش‌ها از نظرعلمی آزمایش نشده و یا اثبات نشده اند.

توصیه‌هایی برای جلوگیری از ایجاد آفت

روش‌های ساده‌ای برای پیشگیری از ایجاد آفت وجود دارد؛ برای مثال می‌توانید از خوردن غذاهای تحریک کننده دهان، مانند میوه‌های اسیدی چون آناناس، گریپ فروت، پرتقال یا لیمو و همچنین آجیل، چیپس یا هر نوع خوراکی ادویه‌دار خودداری کنید و در عوض غلات کامل و سبزیجات و میوه‌های قلیایی غیراسیدی میل کنید. رژیم غذایی سالم و متعادل در پیش بگیرید و هر روز مولتی ویتامین مصرف کنید.

همچنین سعی کنید هنگام جویدن غذا صحبت نکنید تا احتمال گاز گرفتن تصادفی داخل گونه‌ها و دهان کاهش یابد. کاهش فشار و رعایت بهداشت دهان و دندان از طریق مسواک زدن روزانه پس از صرف وعده‌های غذایی نیز در جلوگیری از ایجاد آفت مفید است. آخرین توصیه این که به اندازه کافی استراحت کنید و بخوابید. خواب کافی نه تنها از ایجاد آفت که از ابتلا به ده‌ها بیماری جلوگیری می‌کند.

استفاده نکردن از مسواک نرم و دهانشویه‌های حاوی سدیم لوریل سولفات نیز برای پیشگیری توصیه می‌شود. دندانپزشک وکس یا موم برای پوشاندن محل تماس وسایل ارتودنسی در اختیار بیمار قرار می‌دهد تا لبه‌های تیز وسایل باعث ایجاد زخم نشود.